چهار مدل کار گروهی در کلاس درس

با سلام خدمت همکاران گرامی 

چهار مدل زیر را در کارگاه کارگروهی مورد بحث و بررسی قرار دادیم . 

محتوا و روش آنها را که با عنوان آموزش از طریق همیاری معروف است را در ادامه مطلب قرار داده ایم امید که مورد استفاده قرار گیرد: 

این چهار مدل عبارتند از: 

طرح کارایی گروه

 The team effectiveness Design (TED)

طرح قضاوت عملکرد

  The Performance judging Design (PJD) 

طرح روشن سازی طرز برخورد « تلقی»

 The Clarifying attitudes design (CAD)

طرح تدریس اعضای گروه

The Team Member teaching Design (TMTD)

وزارت آموزش و پرورش

گروه­های آموزشی فنی و حرفه­ای و کاردانش

کارگاه هم­اندیشی پیشرفته

کارگروهی

ویژۀ اعضاء گروه­های آموزشی

فنی و حرفه­ای و کاردانش

دیماه 1390

تهران

طرح کارایی گروه

(TED) The team effectiveness Design

در این روش هر یک از اعضای گروه دانش خود را قبل از بحث گروهی ارزیابی می­کند. بعد از یک مرور اولیه هرفراگیر به یک سری سوال صحیح یا غلط و یا چند گزینه­ای از موضوعی که قرار است آموخته شود پاسخ می­دهد. سپس اعضاء گروه در مورد هر یک از پاسخ­ها با یکدیگر بحث می­کنند تا به توافق برسند. از آنجایی که اعضای گروه باید در مورد بهترین پاسخ به توافق برسند، شرکت­کنندگان این فرصت را پیدا می­کنند تا اطلاعات رد و بدل کنند و دلایل­شان را توضیح دهند. دلایل و شواهد را با دیگر دلایل اعضاء ارزیابی می نمایند. دلایل و شواهد دیگران را ارزیابی نمایند و برای ارزیابی گفته­ها بر له یا علیه هر گزینه به عنوان بهترین جواب از منطق استفاده کنند.

در مرحله بعد در جلسه عمومی پاسخ­های گروه نمره گذاری می­شود وهر عضو می­تواند کارفردی خود را ارزیابی کند. سپس زمان مشخصی برای ارزشیابی تعیین می­شود در این مدت اعضای گروه به ارزیابی کارگروهی خود می­پردازند. که به عنوان یک گروه تا چه حد خوب عمل کرده است. سپس برنامه­ای برای افزایش مؤثر بودن خویش ارائه دهند مواردی پیش می­آید که یک عضو جواب صحیح را ارائه می­دهد ولی قادر نیست توافق گروه را برای آن جواب جلب کند دراین صورت در زمان ارزشیابی بحث های بسیار جالبی در می­گیرد و گروه به این مسئله می­پردازد که چرا وقتی پاسخ صحیح پیشنهاد شده است در این مورد به توافق نرسیده­اند ویژگی بارز این طرح التزام حس مسؤلیت دو جانبه بین اعضای گروه است.

در این روش مربی درس را ارائه نمی­دهد بلکه ابزار یادگیری را توزیع می­کند و به دانش­آموزان کمک می­کند تا فرآیند یادگیری خویش را پی­گیری نمایید مسؤلیت معلم در این طرح ساخت ابزار است.

زمانی که لازم است دانش­آموزان حقایق و اطلاعات را فرا گیرند و اصول و نتایج را استنتاج کنند، از روش کارایی گروه استفاده می­شود. از ویژگی های بارز این طرح ا لتزام حس مسئولیت دو جانبه بین اعضای گروه است.

در این روش کلید پاسخ ها باید دلیل درست و نادرست بودن هر جواب را توضیح دهد تا اعضاء گروه بتوانند درک عمیقی از بهترین پاسخ به­دست آورند. در این طرح، در فراگیران ایجاد انگیزه می­شود. کنجکاوی ذاتی فراگیر در این است که چرا دیگران به این صورت فکر   می­کنند و فراگیر را مشتاق می­سازد تا دیگر اعضای گروه را علاقه­مند نموده و یا حتی تحت تاثیر قرار دهد. (موتن و بلیک ۱۹۸۴)

> در این طرح به دلایل زیر در فراگیران ایجاد انگیزه می شود.

?     کنجکاوی ذاتی فراگیر که چرا دیگران به این صورت فکر می­کنند.

?     اشتیاق فراگیر جهت علاقه­مندکردن و یا حتی تحت تأثیر قراردادن دیگر اعضای گروه با کمک­های شخصی به بحث.

> نوع دروس: دروسی که آموختنی­های آنها بر مبنای اطلاعات قبلی و حقایق باشند.

> فعالیت قبل از کلاس: اهداف کلی مطالب مورد مطالعه به دانش­آموزان بیان می­شود تا با اطلاعات کافی از اهداف درس، به مطالعه پیش از تدریس (پیش مطالعه) بپردازند. 

> فعالیت های درون کلاسی:

1.      مطالب مورد مطالعه بطور مختصر و یکسان در اختیار گروه­ها قرار داده می­شود.

2.      هریک از اعضای گروه بعد از مطالعه اولیه به تبادل نظر می­پردازند.

3.      معلم با مشاوره وراهنمایی­های خود، دانش­آموزان را برای درک بهتر و همکاری بیشتر در گروه تشویق می­کند.

4.      دانش­آموزان در یک آزمون کوتاه بصورت انفرادی و گروهی شرکت می­کنند.

5.      مدت زمان لازم برای بررسی سؤالات در اختیار دانش­آموزان قرار می­گیرد.

6.      کلید سؤالات به دانش­آموزان پخش شده و آزمون فردی و گروهی­شان را تصحیح می­کنند.

7.      گروه­ها نمرات زیر را محاسبه می­کنند:

بالاترین نمرۀ  فردی / پایین ترین نمرۀ  فردی / نمرۀ گروهی / میانگین نمرۀ گروه

نمره موثر= میانگین نمرات- نمرات کل آزمون ÷ میانگین نمرات - نمرۀ  گروهی

8. نقد و بررسی نمرات

9. نقد کار گروهی ( کامیابی ها و کاستی ها)

10.  ارزشیابی پایانی بصورت انفرادی

طرح قضاوت عملکرد

(PJD) The Performance judging Design

این طرح برای کلاس­هایی که باید فراگیران مهارت­های عملی کسب کنند، طرح مفیدی است. کاربرد این روش شامل آموزش کارکردن با یک دستگاه آزمایشگاه، نگارش یک نامه یا گزارش و تدریس نواختن یک وسیله موسیقی می­شود.

در این طرح ابتدا فراگیران یک فعالیت تعیین­شده را فردی انجام می­دهند، این فعالیت سطح فعلی مهارت­هایشان را نشان می­دهد. در مرحلۀ بعد گروه­ها گردهم می­آیند تا معیارهایی را تدوین کنند. این معیارها مربوط به قضاوت در مورد کارآیی در اجرای یک مهارت خاص است. در این بخش آنان درک حسی خویش را از معیارها تا آنجا که ممکن است روشن، کامل و واضح می­سازند. در مرحلۀ سوم، استانداردهای خارجی در اختیار گروه­ها قرار می­گیرد. ممکن است گروه­های متفاوت، معیارهای متفاوتی را تدوین کنند. در مرحلۀ چهارم هر گروه نمونۀ عملکرد همکارانشان در گروه­های دیگر را ارزیابی می­کند و نقد می­نویسد در مرحلۀ بعدی هر عضو یک نقد از یک نمونه کار خویش دریافت می­کند. در آخرین مرحله جهت ارزیابی پیشرفت و بالابردن سطح مهارت­ها، دومین تکلیف عملی جهت کار فردی به فراگیران داده می­شود. این تکلیف تا حدودی مشکل­تر از تکلیف قبلی است.

هدف اصلی قضاوت عملکرد در راستای کسب مهارت می­باشد و در این طرح فراگیران خود معیارهای قضاوت در مورد یک مهارت را به روشنی تدوین نموده و جوانب علمی و عملی آن را درک می کنند.

در طرح قضاوت عملکرد، فراگیران معیارهای مناسب قضاوت در مورد یک مهارت عملی را مطالعه می­کنند و سپس نمونۀ عملکرد و یا نمونۀ تولیدشدۀ فرد دیگری را مطابق آن معیارها ارزیابی می­نمایند. در این صورت است که فراگیران از این معیارها شناخت عمیق­تری کسب نموده و برای قضاوت در مورد عملکرد خویش از این معیارها استفاده می­نمایند و تعیین می­کنند که چگونه می­توانند در مهارت خاصی تبحر خود را افزایش دهند.

مطالعه نمونه­هایی از عملکرد و تولیداتی که سطوح گوناگون مهارت را منعکس می­کنند، برای فراگیران این امکان را فراهم می­نماید که بر اساس معیارهای تدوین شده مقایسه­های گوناگونی انجام دهند و با مشاهدۀ نمونۀ کارهای دیگران و تشخیص درستی و نادرستی آنها می­توانند نتیجۀ کار خود را با دیگران مقایسه و ارزیابی کنند.

هر فراگیر فرایند انجام فعالیت­های یکسانی را از طرف چندین نفر می­بیند و به این ترتیب یادگیری سریع­تر از زمانی است که دانش­آموزان کار دیگران را نمی­بینند. مثلاً وقتی دانش­آموزان اشتباهاتی که دیگران مرتکب می­شوند را می­بینند، بهتر خواهند توانست از تکرار آن در اجرای خودشان اجتناب کنند.

چون اجرای این طرح مبتنی بر کارهای گروهی است تمامی اثرات مثبت کارهای گروهی مانند همبستگی هدفمند، اعتماد به نفس و... را نیز می­توان در فراگیران ایجاد نمود.

> نقاط ضعف:

انجام این طرح در برخی از دانش­آموزان که توانایی درک نقدشدن را ندارند می­تواند ناخوشایند باشد. انجام مراحل طرح زمان­بر بوده و نیازمند دبیر باتجربه است تا بتواند اهداف رفتاری محتوی را به درستی درک کند و از سوی دیگر قدرت کلاس داری فراوانی داشته باشد و اهداف خود را در زمان­بندی مشخص ارائه دهد.

> کاربرد :

این طرح برای تدریس محتواهایی که جنبۀ آموزش مهارتی دارند مانند (کارهای کارگاهی، آزمایشگاهی، نگارش انشاء و... ) کاربرد دارد.

> نوع درس: دانش های کاربردی یا مهارتی- حرکتی(نوشتن یک خاطرات)

فعالیت قبل از کلاس: از فراگیران بخواهید یک نمونه عملکرد را آماده نمایند.

> فعالیت های درون کلاسی:

1. فراگیران نمونه­ای از یک مهارت یا عملکردی را از خود به معرض نمایش قرار می­دهند. ( خاطره ای را ایجاد می­کنند) 

2. گروه­ها به بررسی نمونۀ عملکردهای فردی خود در گروه می­پردازند.

3.گروه­ها با بررسی نمونه عملکردهای خود، معیارهای قضاوت از عملکرد یکدیگر را تقویت می­کنند.

4. سپس گروه­ها معیارهای خود را با معیار و استانداردهای خارجی مقایسه می­کنند.

5. با مقایسۀ معیارهای عملکردی خود در گروه و تطبیق آن با استانداردهای خارجی به یک انسجام قوی دست می­یابند.

6. نمونه عملکردهای تولید شدۀ هر گروه با گروه­های دیگر مورد مقایسه قرار گرفته و گروه­ها نکات ضعف و قوت مهارت­ها را بعد از نقد گروهی، بطور خلاصه برای یکدیگر بازگو می­نمایند.

7. نقدها و نمونۀ عملکردها به گروه­ها عودت داده می­شوند تا با مطالعه مجدد نکات ضعف و قوت خود در گروه، به ایجاد یک نمونۀ دیگر بپردازند.

8. نمونۀ عملکردها مجدداً توسط گروه­ها تکرار شده و مورد قضاوت و داوری قرار می­گیرد.

> اجرای این روش با توجه به وضعیت موجود: زمان محدود، جمعیت زیاد کلاس، کمبود وسایل و...

-         یک فعالیت مشترک برای همۀ گروه­ها تعیین گردد.

-         از گروه­ها خواسته شود تا عملکرد خود را ارائه دهند.

-         به صورت گروهی معیارهایی را جهت ارزیابی فعالیت­های گروهی خود تدوین کنند.

-         معیارهای تدوین­شده را در مقایسه با استانداردها پالایش کنند.

-         هر گروه عملکرد گروه­های دیگر را ارزیابی کند.

-         هرگروه نقدی از عملکرد خود را دریافت نماید.

-         گروه­ها فرصت دارند از آموخته­های خود جهت بهتر انجام­دادن تکلیف دوم استفاده نمایند.

طرح روشن سازی طرز برخورد « تلقی»

(CAD) The Clarifying attitudes design

طرز برخورد افراد عمیقاً روی موثربودن و رضایت شخصی­شان اثر می گذارد. از این رو طرز بر خوردها جنبۀ مهمی از یادگیری احساس اجتماعی هستند. با این وجود خیلی از افراد طرز برخوردهای شخصی را به عنوان یک مسئلۀ شخصی تلقی می­کنند هر چند به کار بردن اجبار طرز برخورد جایی در آموزش ندارد ولی چنانچه افراد بتوانند آزادانه طرز برخوردهایشان را مورد بررسی قرار دهند و از این راه بینشی کسب کنند و بتوانند رفتار خود را کنترل نمایند و دریابند که طرز برخوردشان تا چه حد ممکن است محدوده یا کیفیت عملشان را محدود سازد و یا تحریف کند می­تواند بسیار مفید باشد.

اولین مرحله طرح روشن­سازی طرز برخورد به فراگیران کمک می­کند تا با پاسخ­دادن به یک سؤال یا تکمیل یک جمله، طرز برخورد خود را ارزیابی کنند و سپس فراگیران دور هم جمع می­شوند تا این طرز برخورد را مورد بررسی قراردهند تا به کمک شرایط شناخته شده و اطلاعاتی که در اختیار دارند روی بهترین طرز برخورد به توافق برسند. سپس هر فرد پاسخ خود را تکرار می­کند تا مورد ارزیابی قرار گیرد. طرز برخورد افراد نیز پس از بحث مورد ارزیابی قرار می­گیرد تا مشخص شود آیا تغییری رخ داده است یا نه. در زمان نقد، فراگیران استنباط­هایشان را در مورد هر تغییر در طرز برخورد ارزیابی می­کنند و برای استنباط در مورد عمل خودشان تعمیم هایی را بسط می دهند.

این طرح فراگیران را قادر می سازد که کشف کنند آیا طرز برخوردشان بر یک پایه محکم از حقایق، اطلاعات و منطق استوار است یا نه.

باید توجه داشت همانطور که طرز برخوردهای منفی بی­پایه تبدیل به تعصب­های غیرمنطقی می­شود، طرز برخوردهای مثبت بی­پایه نیز موجب امیدواری کاذب می­شوند که منجر به عمل سازنده نمی­گردد. همین­طور فراگیران ممکن است دریابند که از طرز برخورد خاص خود در مورد موضوعی نااگاه بودند. همچنین از طرز برخوردهای موجود دیگری که ممکن بود بتوانند به کار ببرند اطلاع نداشتند. از آنجا که اکثر افراد تمایل دارند با افراد دیگری که اذهان­شان مشابه آنان است ارتبط برقرار کنند در این صورت طرز برخوردهای خاصی تقویت می­شود.

این طرح برای شرکت­کنندگان فرصتی را فراهم می­کند تا عقاید متنوعی را بشنود و فراگیران در می یابند که طرز برخوردشان چگونه است و نکات مشابه ومتفاوت با طرز برخوردهای دیگران و دلایل آنها را تشخیص می­دهند. (موتن و بلیک ۱۹۸۴)

این طرح فراگیران را بر می­انگیزد تا طرز برخوردشان را بررسی کنند و اعتبار آنها را بر اساس اطلاعات جدید بیازمایند. بنابراین فراگیران در می­یابند که طرز برخوردهایشان چگونه است و نکات مشابه و متفاوت با طرز برخوردهای دیگران و دلایل آنها را تشخیص می­دهند.

> نوع درس: فعالیت­های نگرشی و ارزیابی که بیشتر مهارت­های فکری روانی و فراگیر سروکار دارد.

> فعالیت­های قبل از کلاس: خواندنی­­های که برای فراگیران امکان­پذیر باشد

> فعالیت­های درون کلاسی:

1. سؤالات مختلفی ازیک موضوع مورد مطالعه به فراگیران داده می­شود.

2. هر یک از سوالات دارای چندین جواب پیشنهادی است که هر کدام از فراگیران با مطالعۀ فردی به ترتیب اولویت آن­ها را شماره گذاری  می­کند.

3. جملاتی که به بهترین صورت تلقی فراگیران را روشن سازد، بالاترین نمره و بقیه را به ترتیب علایق خود، از بالا به پایین شماره گذاری  می­کند.

4. آنچه حائز اهمیت است اینکه هرکس برداشت خاصی نسبت به مسئله­ای که با آن مواجه می­شود از خود نشان می­دهد و این عمل به اصطلاح تلقی مثبت یا منفی فرد می­باشد که در مرحلۀ نخست بی­عیب است.

5. هرکس نسبت به اولویت­بندی طرز تلقی خود از آن دفاع می­کند.

6. گروه­ها بعد از مطالعه نگرش و تلقی­های یکدیگر، آنها را از بی­عیب­ترین تا ­ناقص­ترین، مجدداً رتبه­بندی می­کنند.

7. بعد از مقایسه و نقد بررسی­های انجام­شده در گروه، فراگیران به صورت انفرادی مجدداً کار خود را ارزیابی می­کنند. (رتبه­بندی می کنند)

طرح تدریس اعضای گروه

The Team Member teaching Design (TMTD)

در این روش کل موضوع درس بین اعضا تقسیم می­شود و هر فراگیر مسئول بخش تعیین­شده وتدریس آن به دیگران است. بنابر این طرح تدریس اعضای گروه شبیه پازل تصویری است. وقتی همۀ اعضا کار خویش را انجام دادند کل درس آموزش داده می­شود.

این روش را نباید با تدریس گروهی Teaching Team اشتباه گرفت. در تدریس گروهی دو یا سه مربی در مسؤلیت تدریس به یک گروه از دانش­آموزان سهیم می­شوند حال آنکه در این طرح، تدریس توسط اعضای گروه فراگیران انجام می­شود.

در این طرح موضوع درسی تقسیم می­شود ویک بخش از آن به عنوان پیش­مطالعه به هر یک از اعضا داده می­شود وقتی که اعضای گروه جمع می­شوند عضوی که اولین بخش را دارد موضوع را به دیگران درس می­دهد سپس اعضا دیگر به نوبت بخش خودشان را آموزش  می­دهند.

بعد از اینکه آموزش کامل شد یک آزمون جامع از موضوع توزیع می­شود تا درک هر یک از فراگیران را ارزشیابی کند سپس کلید پاسخ­ها دراختیار آنان قرار می­گیرد. کلید باید دلایل منطقی برای درست یا نادرست­بودن هر یک از پاسخ را ارائه دهد و به فراگیران کمک کند که چرا پاسخ­شان غلط است.

در زمانی که برای نقد درنظر گرفته شده است اعضای گروه کار خویش را ارزشیابی می­کنند و به این سوالات پاسخ می­دهند:

ˆ     هر کدام تا چه حد موضوع تعین شده را خوب فراگرفته ودر اختیار دیگران قرار داده است؟

ˆ     برای موثربودن کار خود در گروه چه پیشنهادی ارایه می­دهند؟

این طرح فراگیران را بر می­انگیزد تا در مورد بخش­های تعیین­شده مطالعه­کنند وخبره شوند چون تسلط بر مطلب آنان را قادر می­سازد که به گروه­شان کمک کنند. همین­­طور اعضای گروهی که آموزش می­بینند بسیار انگیزه­مند می­شوند تا در ارائۀ مطلب به عضو ارائه­دهنده کمک کنند تا بتواند آنچه را که مطالعه کرده است بیان کند.

طرح کارایی گروه وتدریس اعضای برای یاری­رساندن به فراگیران جهت کسب اطلاعات حقایق و اطلاعات آماری بسیار مفیدند.      به­خصوص طرح تدریس اعضای گروه برای کسانی که لازم است دانش اطلاعاتی را ارائه دهند و در این زمینه مهارت کسب کنند بسیار مناسب است. به علاوه این طرح مهارت­ها و توانائی شنیداری شرکت­کنندگان را برای مطرح­کردن سوال­های سازنده در برابر ارائه اطلاعات از طرف دیگران پرورش می­دهد.

در این روش مهارت­های مطالعه پرورش می­یابد. اعضاء در طرح تدریس اعضاء گروه به احتمال بیشتری، عمیق مطالعه می­کنند و نیاز به ترکیب اطلاعات به نحوی دارند که مطلب را منطقی و منسجم ارائه دهد.

بنابراین بر اثر اجبار آنان به سازماندهی یک ارائه پر محتوا و یادگیری دیگر اعضا هدایت می­شوند. طرح­های کارایی گروه و تدریس اعضای گروه می­توانند با هم مورد استفاده قرار گیرند تا با تنوع موقعیت یادگیری افزوده شود

> دو فرضیه اساس طرح تدریس اعضای گروه را می‎سازد:

اولین فرضیه این است که هر یک از اعضای گروه قسمت متفاوتی از موضوع درسی را که قرار است همه یاد بگیرند مطالعه می‎کند.

دوم آن که هر فراگیر می‎تواند به اعضای گروهش درس بدهد، بنابراین هر عضو هم به عنوان معلم و هم به عنوان شاگرد عمل می‎کند.

زمانی که فراگیران می‎فهمند که کارآیی گروه مستلزم آن است که هر فرد یک بخش از موضوع را فراگیرد و سپس آن­را به دیگران درس دهد، انگیزه‎مند می‎شوند که بخش تعیین­شده را خوب مطالعه کنند و آمادگی لازم جهت کارگروهی را کسب کنند تا بتوانند به گروه خود کمک کنند، هم چنین به آن عضو گروه که درس می‎دهد کمک می‎کنند تا آنجا که ممکن است در تدریس بخش تعیین­شده موفق باشد. با این روش گروه می‎تواند یادگیری‎اش را به حداکثر برساند.

طرح تدریس اعضای گروه این امکان را فراهم می‎کند که مقدار زیادی از موضوع درسی طی یک دورۀ کوتاه زمانی با مطالعة گروه تحت پوشش قرار گیرد. در این طرح مطالعه عمیق نیست. تقسیم موضوع درس بین اعضای گروه، بخصوص زمانی مناسب است که هدف آموزشی، مطالعه اجمالی (سطحی)، نه عمیق، یک قلمرو وسیع باشد.

> نوع درس: دروسی که بیشتر از نوع عینی و اطلاعاتی هستند.                    

> فعالیت­های قبل ازکلاس: فراگیران بخشی از محتوای درسی را با راهنمایی معلم آماده می­کنند.

> فعالیت­های درون کلاسی:

1. فراگیران به گروه­های 3 تا 6 نفری تقسیم می­شوند.

2. مطالب درسی بطور مساوی، مختصر و به تعداد فراگیران هر گروه آماده می­شود.

3. هر یک از فراگیران مطالب خود را مطالعه می­کنند.

4. هرکس به ترتیب اولویت، مطالب خود را به گروه تدریس می­کند.

5. هر گروه بعد از تدریس اعضا، به جمع­بندی مطالب تدریس­شده می­پردازند تا در آزمون با مشکل روبرو نشوند.

6. معلم در کنار گروه­ها قرار می­گیرد و از نزدیک شاهد فعالیت­های فراگیران قرار می­گیرد.

7. برای اطمینان از میزان یادگیری دانش­آموزان، با طرح پرسش­های متنوع توسط معلم، فراگیران خود را برای امتحان آماده می­کنند.

8. هر کدام از اعضای گروه در آزمون انفرادی شرکت می­کند.

9. گروها موارد زیر را محاسبه می­کنند:

·               میانگین نمرۀ فردی

·               میانگین نمرۀ یک بخش از مطالبی که توسط یک فرد از گروه تدریس شده

·               میانگین نمرۀ کل مطالب ارائه شده

10. نقد کار گروهی