دورۀ توان افزایی/ کارگاه هم اندیشی خلاقیت

  

 همکار گرامی سلام!

همانطور که در جریان هستید گروه­های آموزشی فنی­و­حرفه­ای و کاردانش اداره کل آموزش و پرورش شهرتهران در نظر دارد سلسله­ای از  کارگاه­های هم­اندیشی را تدارک ببیند که در طی آنها اهدافی پیگیری شود که مهم­ترین آنها توان­افزایی و ایجاد ادبیات مشترک در حوزه­های تخصصی و دغدغه­ای اعضای گروه­های آموزشی است.

به منظور تضمین کیفیت دوره­ها استفاده از تجارب گرانقدر شما اجتناب­ناپذیر است.

نوشتۀ پیشِ رو سعی بر این خواهد داشت که اهم سرفصل­های مطرح در کارگاه هم­اندیشی خلاقیت را معرفی نماید تا ضمن اطلاع از آن بتوانیم از نظرات شما دربارۀ سرفصل­ها بهرمند شویم.

ƒ خلاقیت آموزشی یا اکتسابی؟

یکی از مهم­ترین دغدغه­های اندیشمندان حوزۀ خلاقیت بحث بر سر آموزشی یا اکتسابی­بودن این وی‍ژگی در نزد بشر است. با این­که به نظر می­رسد این سؤال،‌ سؤال قدیمی و پیش­و­پا­افتاده­ای است ولی هنوز هم اساس و پایۀ مهم­ترین نظریه­های مطرح در حوزۀ خلاقیت را می­سازد. اینکه خلاقیت را می­توان آموزش داد یا این­که این ویژگی ودیعۀ خداوندی در برخی از مردم است می­تواند نحوۀ برخورد ما را در زندگی روزمره،‌ تربیت فرزندان و کلاس درس با این مقوله مشخص و جهت­دهی نماید.

بنابراین یکی از رئوس مطالب در این کارگاه بحث دربارۀ نوع نگاه به خلاقیت و مهم­ترین تعاریف مطرح در این حوزه خواهد بود.

ƒ تفکر واگرا و هم­گرا کدامیک متضمن خلاقیت هستند؟

در راستای دستیابی به ذهن خلاق سوال بزرگ این خواهد بود که تفکر واگرا و یا هم­گرا کدامیک متضمن داشتن ذهنی خلاق است. بازهم سوالی ساده با پاسخی به مراتب پیچیده. زمانی که مسئله­ای پیشِ­ روی ماست اینکه فکر کنیم همیشه با راه­حل­های متداول قابل­حل است کمی سهل­انگاری است. صرف نظر از اینکه بسیاری از مسائل پیرامون ما با روش­های قدیمی قابل حل نیستند کشف یک راه­حل تازه می­تواند مزایای بسیاری داشته باشد که کم­ترین آن ایجاد یک تجربۀ جدید است.

موج علاقه به تفکر واگرا به خاطر جذابیت نتایج آن جهان خلاقیت و نوآوری امروز را به شدت تحت تاثیر خود قرار داده است، بحث دربارۀ پاسخ این سوال یکی دیگر از رئوس مطالب کارگاه خلاقیت خواهد بود.

ƒ تفکر انتقادی از غرغر تا لودگی

پذیرش جهان امروز همانطور که هست با اینکه به ظاهر زندگی آرام و بی­دغدغه­ای را نوید می­دهد همۀ درها را به­روی خلاقیت خواهد بست. اگر کسی مشکل و مسئله­ای را در اطراف خود حس نمی­کند دیگر چه لزومی به ارائۀ راه­حل است؟ از سوی دیگر نفرین بر تاریکی بدون آنکه شمعی روشن شود هر روز ما را در تاریکی عمیق­تری فرو خواهد برد.

آیا می­توان بدون جستجوی اشکالات و شناختن نقاط ضعف و قوت محیط اطرافمان در صدد بهبود آن بود؟ براستی ما چه زمانی به خلاقیت نیاز داریم؟ آیا تحمل کسی که هر روز ایدۀ تازه­ای در ذهن دارد تا تمام کارها از نو انجام شود کار ساده­ای است؟ آیا نوآوری می­تواند بد باشد؟

هم­اندیشی پیرامون این مسائل نیز از مهم­ترین مباحث کارگاه خواهد بود.

ƒ حل­مسئله و خلاقیت چه نسبتی با هم دارند؟

اینکه بدانیم هر مسئله­ای راه­حلی دارد موضوع جدیدی نیست اما آیا می­توان یک روش حل­مسئله را به همۀ مسائل دنیا تعمیم داد؟ آیا ما انسان­ها همیشه مثل هم فکر می­کنیم؟ به نظر می­رسد اگر بتوانیم روندی را برای حل مسائل پیدا کنیم،‌ می­توانیم تفکر خودمان را نظام­مند کنیم و از همین راستا به نوعی به خانه خلاقیت راه پیدا کنیم. اگر حل­مسئله دارای مراحل و مراتب مشخص است در کدام مرحله خلاقیت به کمک ما خواهد آمد؟ آیا با وجود این­که همه مسائل قبلاً حل شده­اند آیا بازهم به خلق راه­حل­های جدید نیاز است؟

اینکه فرایند حل­مسئله چیست و در کدام مرحله خلاقیت می­تواند لازم باشد موضوع دیگری است که در کارگاه خلاقیت دربارۀ آن بحث خواهیم کرد.

ƒ خلاقیت نظام­مند چیست؟

تمام سعی خود را برای بدست­آوردن ذهنی خلاق انجام داده­ام اما اگر آن زمان که لازم است، ایدۀ خوبی به ذهنم نرسید چه کنم؟ اگر یک زمان لازم بود که در سریع­ترین زمان لازم ایده­های ناب داشته باشم و نداشتم و یا اینکه اگر اصلاً ایده­ای به ذهنم نمی­رسد چطور می­توانم باور کنم که خلاقیت یک الهام تصادفی نیست؟

آیا می­توان تصور کرد که ذهن خلاق به نوعی نظم داده شود که همچون قفسه پوشه­ها و پرونده­های یک بایگانی با کمی تأمل به آنچه می­خواهیم در آن برسیم؟ آیا روش خاصی برای نظام­مندنمودن ذهن و ایده­ها وجود دارد؟ اینکه خلاقیت حاصل یک تفکر باز و رها و بدون قید است یا اینکه برعکس میتوان با مهندسی ذهن به نوعی دستورالعمل برای دست­یابی به ایده­های خلاق دست یافت موضوع دیگری است که درباره آن بحث خواهیم نمود.

ƒ روش در خلاقیت کدام است؟

برای پروش ذهن خلاق چه روش هایی وجود دارد؟ برای تولید ایده های نو چه کارهایی می توانیم انجام دهیم؟

شما وقتی تنها هستید ذهن فعال­تری دارید یا زمانی که در جمع دوستان هستید؟ روش­های ایده­یابی برخی گروهی هستند و برخی دیگر فردی مجموعۀ این روش­ها از قواعد ساده­ای پیروی می­­کنند بنابراین می­توان به راحتی ترکیب و یا تجزیه شوند، حالا که ذهن خلاقی در اختیار داریم چرا برای خودمان و از آن مهم­تر برای کلاس درسمان روش خاصی را ابداع نکنیم؟  

امید است که با بحث یک­روزه در کارگاه هم­اندیشی خلاقیت بتوانیم گام مؤثری در راستای ایجاد هم­دلی و هم­زبانی بهتر در این حوزه برداریم گو این­که داستان به همین­جا ختم نخواهد شد و این دوره پایۀ آن خواهد شد تا در آینده بتوانیم دورۀ پیشرفته­تر را در زمینۀ نحوه و شیوه­های هدایت و پرورش خلاقیت در کلاس درس و زندگی برگزار نماییم.

در پایان از شما همکار گرامی درخواست می­گردد اگر مطالب مهمی را در نظر دارید که فکر می­کنید مطرح­شدن آنها در نشستِ هم­اندیشی می­تواند به کیفیت دوره کمک کند آنها را ذکر نمایید. 

در ضمن فکر می­کنید کدام یک از موارد ذکر شده برای شما مهم تر است؟